Wanneer training (geen) zin heeft
Er zijn boeken volgeschreven over weerstand, motivatie en talent. Allemaal factoren die van invloed zijn op de kans dat iemand succesvol verandert. Maar hoe moeilijk of makkelijk is gedrag veranderbaar? Welke interventies zijn daarbij effectief? En welke juist niet?
In deze blog onderzoeken Gunie du Chatinier en Jochem Aubel deze vragen en geven je 3 praktische inzichten om het verandervermogen van mensen te vergroten.
INZICHT 1: Leer je deelnemers iets aan en niet iets af
- Nieuw gedrag aangeleerd moet worden;
- Bestaand gedrag versterkt moet worden. Bijvoorbeeld: iemand is goed in staat om zichzelf te presenteren, maar doet dat maar beperkt vanuit bescheidenheid;
- Bestaand gedrag verminderd, of zelfs afgeleerd, moet worden. Denk bijvoorbeeld aan stoppen met roken.
In het boek The Power of Habit beschrijft Charles Duhigg heel treffend waarom het afleren van gedrag zo moeilijk is. Wij mensen zijn nu eenmaal niet gemaakt om “niets te doen”. Een krachtige strategie is daarom om het gedrag dat je wilt afleren te vervangen door ander gedrag. Hier valt natuurlijk nog veel meer over te vertellen (hij heeft er niet voor niets een heel boek over geschreven), maar in essentie komt het hierop neer:
Leer deelnemer dus iets aan en niet iets af. Dat roept natuurlijk onmiddellijk de vraag op: Hoe makkelijk is gedrag dan aan te leren? Het antwoord laat zich raden: dat hangt ervan af.
INZICHT 2: Richt je in de training op makkelijk te ontwikkelen gedrag
Geïnspireerd door het uitgebreide onderzoek van Yvonne Burger & Leon de Caluwé doen wij een poging de ontwikkelbaarheid van gedrag te categoriseren:
Niveau A: Pragmatische vaardigheden (het beste ontwikkelbaar)
Niveau B: Interactieve vaardigheden
Niveau C: Ambitie & houding
Niveau D: Persoonlijke stevigheid
Niveau E: Cognitieve vaardigheden
Laten we ze eens langslopen.
Hieronder vallen alle gedragingen die we bijna dagelijks toepassen om ons aan te passen aan nieuwe eisen of een nieuwe omgeving. Je kunt hierbij denken aan het schrijven van een projectplan of het aanleren van computervaardigheden.
Met trainingen en opleidingen is dit gedrag erg goed te ontwikkelen. Voorwaarde is natuurlijk wel de aanwezigheid van een normaal leervermogen en voldoende leermotivatie.
Niveau B: Interactieve vaardigheden
Hieronder vallen alle gedragingen die een mens nodig heeft om effectief om te kunnen gaan met de sociale omgeving. Bijvoorbeeld: communicatieve vaardigheden, sociale vaardigheden, beïnvloeden van anderen (adviseren, onderhandelen, leidinggeven), samenwerken, commerciële vaardigheden, etc.
Alhoewel deze vaardigheden deels een genetische component (aanleg, talent) hebben, kan met training en coaching wel degelijk verandering en groei bereikt worden. Borging in de praktijk en steun uit de directe omgeving zijn van cruciaal belang om daadwerkelijk gedragsverandering te realiseren.
Niveau C: Ambitie en houding
Hieronder vallen alle gedragingen die voortkomen uit bijvoorbeeld ambitie, profileringsdrang, discipline, kwaliteitsgerichtheid en zorgvuldigheid.
Voor een deel zijn dit aangeboren eigenschappen waarvoor geldt dat de bovengrens bepalend is voor de verander- en groeimogelijkheden. Training heeft in het algemeen een beperkt effect op deze eigenschappen.
Omgevingsfactoren kunnen echter een stimulerend effect hebben op het ontwikkelen van deze eigenschappen. Denk bijvoorbeeld aan het geven van materiële en immateriële beloning, zoals status, applaus, genegenheid en waardering. Daarnaast zijn zelfreflectie en feedback belangrijk om een leereffect te creëren, bijvoorbeeld bij herhaaldelijk onzorgvuldig gedrag in werksituaties.
Niveau D: Persoonlijke stevigheid
Hieronder vallen eigenschappen als stressbestendigheid, assertiviteit, incasseringsvermogen, doorzettingsvermogen, flexibiliteit en onafhankelijkheid.
Ook hiervoor geldt dat de ontwikkelbaarheid middels training beperkt is. Semi-therapeutische coaching kan nog wel een ontwikkeleffect teweeg brengen. Net zoals ook hier omgevingsfactoren, feedback en zelfreflectie een positief effect hebben op de ontwikkeling.
Niveau E: Cognitieve vaardigheden
Hieronder vallen alle gedragingen die grotendeels beïnvloed worden door het cognitief vermogen. Hierin kan met name gedacht worden aan probleemanalyse, besluitvorming, oordeelsvorming, probleemoplossend vermogen en informatieverwerking.
Deze vaardigheden zijn grotendeels genetisch bepaald en dus slecht ontwikkelbaar.
Benieuwd naar welk gedrag makkelijk te ontwikkelen is?
Wat betekent dit voor trainingen?
De training Presenteren met impact leert voornamelijk niveau B vaardigheden aan, terwijl die van Assertief optreden vooral op niveau D zit. Zo beschouwd heeft een deelnemer in de eerste training het makkelijker. Moet ik dan maar stoppen met de training Assertief optreden? Nee, zeker niet! Maar wat dan wel?
Keep it simple!
Probeer daarom zoveel mogelijk goed ontwikkelbaar “niveau A” en “niveau B” gedrag in de training te verwerken. Zo zal niveau A gedrag “Wees voorbereid” je helpen om zelfverzekerder en assertiever op te treden (niveau D) in een gesprek met je baas.
Richt je dus in de training op makkelijk te ontwikkelen gedrag om de kans op succesvolle verandering te vergroten.
INZICHT 3: Stimuleer zelfreflectie en feedback
Het is dan ook essentieel om deelnemers na een training te stimuleren om een reflectiepatroon te ontwikkelen en regelmatig feedback te vragen. Veel deelnemers zullen het waarschijnlijk lastig vinden om hiermee echt aan de slag te gaan. Je kunt daarom overwegen om technologie in te zetten die je deelnemers hierin ondersteunt na afloop van de training.
Vergroot de impact van trainingen
- Leer je deelnemers iets aan en niet iets af
- Richt je op makkelijk te ontwikkelen gedrag
- Stimuleer zelfreflectie en feedback
We hopen dat deze inzichten je helpen en zijn erg benieuwd naar je ervaringen. Veel succes!
Jochem Aubel is één van de oprichters van Perflectie, het online platform voor trainers en organisaties om blijvende gedragsverandering te realiseren. Benieuwd naar hoe Perflectie mensen hierbij ondersteunt? Bekijk dan de product tour.

Jochem Aubel

Gunie du Chatinier

We gebruiken jouw gegevens uitsluitend voor het versturen van de nieuwsbrief. Lees onze privacyverklaring
Benieuwd naar welk gedrag makkelijk te ontwikkelen is?
Andere interessante artikelen
Case study Vivat
Casestudy IT’ers VIVAT realiseren aantoonbare gedragsveranderingDe uitdagingen voor grote bedrijven om snel in te spelen op de veranderende wereld zijn immens. Het IT-bedrijf van VIVAT Verzekeringen gebruikte de methodiek en het online platform van Perflectie om haar...
Maak het verschil met je eendaagse training
Maak het verschil met je eendaagse training Als trainer wil je het verschil maken. Het liefst verzorg je daarom intensieve ontwikkeltrajecten met veel contactmomenten, om op deze manier deelnemers een echte stap in hun ontwikkeling te laten zetten. Helaas is dit niet...
Perflectie faciliteert blijvende gedragsverandering na training
Perflectie faciliteert blijvende gedragsverandering na training Interview uit Personeelsbeleid met Sander ten Kate door Simone Lensink “Tijdens mijn HR-studie verbaasde het mij al hoe het trainingsveld binnen HR in elkaar zit. Er wordt in veel organisaties nog steeds...